Καθώς λοιπόν φτάναμε απόγευμα Bergamo, αποφασίσαμε τελικά να μείνουμε ένα βράδυ και εκεί για να περπατήσουμε την πόλη, να νιώσουμε το σφυγμό της και να εξερευνήσουμε την Citta Alta… Δεν κλείσαμε κλασικό ξενοδοχείο αλλά ένα πολύ όμορφο οργανωμένο B&B (μέσω booking) σε μια μεγάλη μονοκατοικία με αυλή, αρκετά οικονομικό, με super βαθμολογία στο tripadvisor, που την άξιζε φυσικά για το τεράστιο δωμάτιο αλλά και μπάνιο του, την καθαριότητα του (άστραφτε κυριολεκτικά) αλλά κυρίως την γενικότερη ατμόσφαιρα που απόπνεε! To βράδυ που μείναμε ήμασταν οι μόνοι σε μια μονοκατοικία με 4 τεράστια δωμάτια, ένα χώρο κοινόχρηστο για πρωινό και την αυλή του περιμετρικά! Με όλα αυτά περίμενα και ένα σουπερ gluten free πρωινό καθώς το διαφήμιζαν ως δυνατότητα επιλογής. Δυστυχώς, ενώ σε ποσότητα ήταν υπεραρκετά πέρα από τα κλασικά αυγά, φρούτα, γιαούρτια, κασέρια κλπ δεν είχε κάτι σε φρέσκο χωρίς γλουτένη αρτοσκεύασμα, ενώ αντιθέτως πρέπει να είχε πάνω από 6-7 διαφορετικά προϊόντα schar ( δημητριακά, διάφορα κεικ, κράκερ, μπισκότα κλπ). Καλά ήταν και αυτά, το ταξίδι μας μόλις είχε ξεκινήσει!

Για φαγητό στο Bergamo είχα σταμπάρει από πριν το πολύ γνωστό για τις gluten free επιλογές το Ristorante Byron. Όντως οι επιλογές του σε ένα ξεχωριστό senza glutine menu, μας ζόρισαν αρκετά… καταλήξαμε τελικά σε ένα τέλεια ψημένο ζουμερό burger – με ψωμάκι εννοείται και μια εναλλακτική πίτσα με σολομό, μια κλασική σαλάτα verde και φυσικά μια Perroni χωρίς γλουτένη. Το γλυκό ολοκλήρωσε το γεύμα μας υπέροχα, με ένα σοκολατένιο cake συνοδευόμενο από παγωτό και σαντιγί. Τιμές ενδεικτικά για να έχετε μια εικόνα οι πίτσες από 8-12€, τα burger 10-14€, η μπύρα γύρω στα 5€ και το γλυκό ακριβούτσικο για το μέγεθός του 7€ αν δεν κάνω λάθος. Τον αποκλειστικά χωρίς γλουτένη φούρνο ψηλά στην Citta Alta δεν τον επισκεφτήκαμε τελικά, ενώ φυσικά προϊόντα συσκευασμένα gluten free βρίσκαμε παντού ακόμη και σε ένα καφέ που κάτσαμε.

Για το Μιλάνο οι επιλογές μας σε φαγητό ήταν υπεραρκετές όπως είχα σημειώσει από πριν στον χάρτη, ο χρόνος μας λίγος και αυτά που θέλαμε να δούμε στην πόλη επιεικώς.. αρκετά. Ο δρόμος, η βόλτα και οι μυρωδιές(χα χα!) μας οδήγησαν τελικά μία από τις μέρες στο Peperino. Εγγυημένη επιλογή για όλους μας, συμφώνα με τα πολλά reviews που είχα βρει από πριν, κινηθήκαμε πιο κλασικά εκεί (και ελαφριά να προσθέσω, το περπάτημα θα συνεχιζόταν μέχρι τελικής πτώσης εξάλλου) με all time classic πίτσα μοτσαρέλλα – σάλτσα ντομάτας και μια μακαρονάδα ντομάτα-βασιλικό. Υπέροχη ζύμη, πραγματικά ιταλική, απόλαυση μοναδική, βάζει κάτω άνετα οποιαδήποτε πίτσα με γλουτένη που είχα φάει Π.Κ.(προ κοιλιοκάκης), ενώ και το  spaghetti δεν καταλαβαίνεις με τίποτα ότι είναι gluten free. Μπύρα κλασικά, ιταλική επιλογή Perroni senza glutine! Οι τιμές καλές, στα 7-11 οι πίτσες, εκεί γύρω και τα μακαρόνια! 

Άλλο ένα μαγαζί που δεν γινόταν απλά να μας ξεφύγει ήταν το GluFree  (Forno senza glutine). Επισκεφτήκαμε το μαγαζί λίγο πάνω από την Porta Romana, μετά μάθαμε ότι το άλλο κατάστημά τους που είναι στην Porta Ticinese είναι και πιο μεγάλο αλλά και σερβίρει επιπλέον κρέπες και σπαγγέτι (γκρρρρ!).  Παράπονο δεν έχω όμως κανένα- ντροπή θα ήτανε! Μπαίνοντας στο μαγαζί και μετά το αρχική τρομακτική (με την καλή έννοια) εικόνα από το πλήθος των φρέσκων προϊόντων (από ψωμιά διαφόρων ειδών, γλυκά, αλμυρά, μέχρι ψυγείο με καμιά εικοσαριά διαφορετικές τούρτες – σοκ πραγματικό!) έρχονται τα δύσκολα… Τι να πρωτοδιαλέξεις? Να μην τα πολυλογώ έφαγα-δοκίμασα-μοιράστηκα με την Αυγή πάνω από 15 διαφορετικές μικρές ή μεγάλες, γλυκές και αλμυρές παρασκευές τους! Α, δεν το κρύβω.. ήπια φυσικά και μια San Miguel gluten free (κρατήθηκα- είχε 5 διαφορετικές μάρκες να διαλέξω)! Οι φωτογραφίες μιλάνε μόνες τους. Τιμές πολύ φυσιολογικές 2,5 έως 3 άντε κάποια 4€ τα μεγάλα κομμάτια αλμυρές-γλυκές επιλογές, γύρω στο 1 ευρώ τα μικρά γλυκάκια κλπ. Εννοείται φυσικά ότι ψώνισα και για το πρωινό της επόμενης μέρας. Πολύ ευχάριστη έκπληξη ότι μου κέρασαν ένα αξιόλογο σε μέγεθος πακετάκι από φρέσκες ξεροψημένες φρυγανιές!

Ιταλία χωρίς aperitivo δεν γίνεται! Έτσι στο χάρτη ήταν σταμπαρισμένο το υπέροχο Bistrò σε μια όμορφη γειτονιά του Μιλάνο. Το aperitivo (κλασική τιμή όπως και στα περισσότερα μαγαζιά 10€) εκτός από το κοκτέιλ που περιλαμβάνει – aperol spritz διαλέξαμε, σε «γενναίο» ποτήρι να τονίσω, είχε ένα ανοιχτό μπουφέ, ολόκληρος senza glutine με 4-5 διαφορετικές πίτσες σε μικρά τετράγωνα κομμάτια, διάφορα snacks και ένα πιατάκι με λίγα τυριά-αλλαντικά για τον καθένα που στο σερβίρανε οι ίδιοι (στις πίτσες το στοπ το έβαζες εσύ μόνος σου!). Θέλαμε να δοκιμάσουμε και άλλα πιάτα του μαγαζιού για αυτό πήραμε ένα πιάτο σπιτικά λαζάνια, και ένα club με κοτόπουλο και άλλα πολλά και διάφορα μέσα … Super όλα, τιμές λίγο τσιμπημένες για την ποσότητα τους απλά.

Μιλάνο χωρίς και κάτι λίγο από ψώνια δεν γίνεται, οπότε κινηθήκαμε σε πιο προσιτά καταστήματα (το κέντρο απλά δεν ακουμπιέται) πηγαίνοντας ένα πρωινό στο il centro στο Arese. Στο ισόγειο μπορείτε να βρείτε παγωτά χωρίς γλουτένη (το λατρεμένο σήμα παντού στον κατάλογό τους) από μια gelaterie με σισιλιάνικες γεύσεις Stecco Natura, ενώ για φαγητό κινηθήκαμε εντελώς ιταλικά με την επιλογή του Da30polenta. Στον κατάλογό τους από έξω αναφέρουν ότι όλα τα πιάτα τους είναι χωρίς γλουτένη με το σήμα του εκεί συλλόγου κοιλιοκάκης πρώτη μόστρα όπως βλέπετε και στις φωτό.  Διαλέξαμε ένα εναλλακτικό burger και ένα τοστ με το ρόλο του ψωμιού να το παίζει μια ιδιαίτερη παρασκευή με polenta. Ακολούθησε και ένα γλυκό με pistacchio (στα ιταλικά με 2 c παρακαλώ)! Δίπλα ακριβώς υπάρχουν και ασιατικές επιλογές στο μαγαζί Roll Eat με σήμανση στα δικά μας επιτρεπόμενα.

Για gelato υπήρχαν 2 επιλογές που είχα από σημειώσει στο χάρτη, η ξακουστή Venchi και η gelateria Grom. Μπαίνοντας λοιπόν σε ένα Venchi δυστυχώς έμεινα με την όρεξη.. ενώ μας ενημέρωσε ο υπάλληλος  ότι οι πιο πολλές γεύσεις είναι gluten free, λόγω ώρας δεν είχε κάποια κλειστή παρτίδα για να μου βάλει κάποια γεύση και για τα υπόλοιπα τα ανοιχτά δεν μπορούσε να εγγυηθεί για τυχόν επιμόλυνση. Τίμιος και σωστός! Θα μπορούσα να πάρω κάποια σοκολάτα αλλά το ιταλικό gelato δεν συγκρίνεται με τίποτα, οπότε η πορεία μου προς τον επιθυμητό στόχο θα συνεχιζόταν αέναα! Η Αυγή πάντως ενθουσιάστηκε από τις γεύσεις που δοκίμασε.

Εγώ πήρα την εκδίκησή μου 10 λεπτά πιο μετά στο Grom. Tα πάντα όλα χωρίς γλουτένη και φυσικά με εκπληκτικό χωνάκι, που πρώτα έμπαινε σε λιωμένη σοκολάτα από το πάνω μέρος του, μετά σε ξηρούς καρπούς που κολλούσαν στην σοκολάτα και από πάνω έμπαιναν οι γεύσεις… Δεν υπάρχουν λόγια. Κόλαση γευστική!

Επιλογές φαγητού σίγουρα υπάρχουν και πολλές άλλες, αρκετές από τις πιο γνωστές τις είχα καταγράψει στο προηγούμενό μου άρθρο. Σε s/m βρήκαμε φυσικά και πολλά προϊόντα για καθημερινά σνακ. Για το ίδιο το Μιλάνο δεν θα γράψω τίποτε, παρά μόνο να προτείνω κάτι διαφορετικό (ειδικά αν είστε φαν της μοντέρνας τέχνης) το πραγματικά εκπληκτικό αρχιτεκτονικά Fondazione Prada, με τα μοναδικά installation στο Torre και το κινηματογραφικό μπαράκι Βar Luce στον ίδιο χώρο, σχεδιασμένο μαγικά από τον ίδιο τον Wes Anderson. Νιώθεις σα να αποτελείς και εσύ μέλος του καστ, του σκηνικού μιας ταινίας του! Last but not least, έχοντας την τύχη και την χαρά να έχουμε στην παρέα μας την τελευταία μέρα του ταξιδιού μας τη φίλη Λένα, που κατοικεί κάποια χρόνια εκεί πλέον, ύστερα λοιπόν από δική της προτροπή απολαύσαμε το τελευταίο βράδυ μας στο Μιλάνο, το ποτάκι μας στην περιοχή λίγο πιο πάνω από την περιοχή της Βrera και κάτω από την Porta Garibaldi, στα πεζούλια έξω από το Chinese Βox. Ατελείωτη περαντζάδα, κόσμος, κουβεντούλα, «κοινωνικός σχολιασμός» και το τελευταίο τσούγκρισμα. Grazie Λένα! Arrivederci Milano!

Για την αναλυτική λίστα με τα μαγαζιά χωρίς γλουτένη στο Μιλάνο που είχα καταγράψει, τον χάρτη αλλά και όλα τα σημαντικά links επισκεφτείτε το αντίστοιχο πρώτο άρθρο μου.

_

Μια μέρα χωρίς γλουτένη στο Facebook
Μια μέρα χωρίς γλουτένη στο Instagram

Μιλάνο. Το οικονομικό κέντρο του ιταλικού βορά, η πρωτεύουσα της Λομβαρδίας, η καρδιά της ιταλικής μόδας, με τις απαστράπτουσες βιτρίνες, την επιβλητική Piazza Duomo, το εντυπωσιακό νεοκλασικό κτίσμα της Galleria Vittorio Emanuele II, τα all-time-classic απογευματινά ιταλικά aperitivo! Δεν μπορεί να συγκριθεί κατά την γνώμη με την μαγεία της “Αιώνιας πόλης”, ή την γοητευτική, παραμυθένια Φλωρεντία, αλλά για μας που τα ταξίδια αποτελούν ετήσιο στόχο και όνειρο, το Μιλάνο ως ένας πιθανός προορισμός, κοντινός, εύκολα προσβάσιμος και σίγουρα οικονομικός (σε ό,τι έχει να κάνει τουλάχιστον με τα αεροπορικά εισιτήρια) δεν θα μπορούσε να λείψει ως μια επιλογή για ένα διήμερο/τριήμερο city break.

Φωτογραφικά κλικς από τη βόλτα μας στην πόλη.

Το Μιλάνο λοιπόν το επισκεφτήκαμε πριν 7 χρόνια και έτυχε να είναι και το τελευταίο “ανέμελο” ταξίδι μου στο εξωτερικό.. αυτό χωρίς την αγωνία/προετοιμασία/οργάνωση που απαιτεί με αυστηρότητα η “φίλη μας” πλέον η κοιλιοκάκη. Το Μιλάνο καλώς εχόντων των πραγμάτων θα το επισκεφτούμε ξανά σε λίγους μήνες, οπότε πλέον απαιτείται και η από πριν προετοιμασία μας. Όπως έχω γράψει και στα άρθρα μου για την Νάπολη, την Φλωρεντία και την Ρώμη αλλά και όπως γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν επισκεφτεί την Ιταλία, κάθε πόλη είναι και ένας διαφορετικός παράδεισος κοιλιοκακικού, με εντυπωσιακά μέρη από εντελώς 100% senza glutine μαγαζιά, μέχρι πιστοποιημένα ristorante από τον εκεί σύλλογο που σερβίρουν και πιάτα χωρίς γλουτένη, επιλογές για παγωτό πιθανά σε κάθε gelateria κ.ο.κ.  

Προσπάθησα να βγάλω ένα short list από επιλογές το οποίο μπορείτε να βρείτε παρακάτω. Φυσικά μετά το ταξίδι θα ακολουθήσει αναλυτικό update με επιμέρους κριτικές και σχόλια!

* Update*
Αναλυτικά για τις εμπειρίες μου από το ταξίδι μου στα τέλη Ιούνιου 2018
επισκεφτείτε το αντίστοιχο άρθρο milano-part-2!

Α day without gluten in Milano – Map

Από τα πιο εντυπωσιακά gluten free μαγαζιά που έχω δει – προς το παρόν σε φωτογραφίες μόνο, σε κάποιους μήνες και από κοντά (συναγωνίζεται με κάποια που επισκέφτηκα στο Παρίσι!) το GluFree (Forno senza glutine), ένας 100% senza glutine φούρνος – ζαχαροπλαστείο – delicatessen – ένας gluten free παράδεισος θα έλεγα με μια λέξη, σε δύο πλέον σημεία στο Μιλάνο, στο ευρύτερο κέντρο και τα δύο. Με αλμυρές και γλυκές επιλογές που πραγματικά σε κάνουν να ζορίζεσαι να πιστέψεις ότι υπάρχουν σε ένα μαγαζί απολύτως gluten free (από τις 8 το πρωί μέχρι στις 7:30 το απόγευμα, εκτός Κυριακής). Με άνετο χώρο για να κάτσεις, να πιεις τον καφέ σου και να ξαποστάσεις απολαμβάνοντας μέχρι τελικής πτώσης…

Άλλη μια pacticceria 100% senza glutine το PÀN PER ME Gluten Free Bakery (Δευτέρα με Σάββατο 8πμ με 7μμ και Κυριακή 9πμ με 6μμ), γλυκές και αλμυρές επιλογές, αρτοσκευάσματα, πίτσες, μπισκότα, ψωμιά, ο κατάλογος είναι ατελείωτος! Βοnus, έξτρα περιποίηση τις Κυριακές με επιλογή από 4 διαφορετικά brunch χωρίς γλουτένη!

* ..και εκεί που είμαι έτοιμος να κλείσω το άρθρο, λέω εντάξει, αρκετές είναι αυτές οι επιλογές που βρήκα, ανακαλύπτω και το Via dalla spiga Milano με τα δύο gluten free μαργαριτάρια του, το Bistro Cafe Restaurant για φαγητό, απεριτίβο κλπ και τον αντίστοιχο φούρνο – Bottega τους με τα εκπληκτικά καλούδια!

Οι εικόνες από τις σελίδες τους και τα λόγια τους από το επίσημο site τους που παραθέτω σε ελεύθερη μετάφραση νομίζω ότι φτάνουν:

Με εξέπληξαν οι κοινωνικές επιπτώσεις του κόσμου των τροφικών δυσανεξιών, τα προβλήματα που αυτές οι ανάγκες δημιουργούν στις σχέσεις μας με τους άλλους… Για έναν εραστή τροφίμων και μαγειρέματος κάθε μορφή περιορισμού είναι ένα είδος «διάκρισης»!… Η δυσκολία δεν είναι να αρχίσουμε … Η δυσκολία είναι να σταματήσουμε!

Το Peperino (Cucina Napoletana, Pizzeria) είναι ένα μαγαζί  για το οποίο δεν χρειάζεται να γράψει κάποιος κοιλιοκακικός κάτι. Αρκεί να ρίξει μια ματιά στο ειδικό menu του. Σταματώ εκεί!

Το Joia νομίζω είναι μια άλλη κατηγορία μαγαζί, να το πω καλύτερα είναι μια κατηγορία μόνο του. Αν είσαι της φαν της vegan δημιουργικής κουζίνας, με πιάτα υψηλής αισθητικής αυτό είναι το μέρος σου. Τιμές υψηλές στην πλειοψηφία τους, για πιο “παλέψιμο” menu υπάρχει και το il bistrot del joia (η πιο οικονομική εκδοχή του joia).

Στην porta ticinese, πολύ κοντά σε ένα από τα δύο GluFree που ανέφερα πιο πάνω υπάρχει το Βebop, ristorante, με ένα πλούσιο και ταυτόχρονα ποιοτικό μενού χωρίς γλουτένη. Δηλώστε το απλά με το που καθίσετε και η εξυπηρέτηση είναι δεδομένη.

Άλλη μια επιλογή είναι το Le Specialità ένα vero ristorante και μια vera pizzeria όπως δηλώνουν, με αυθεντικές ιταλικές πίτσες και άλλες επιλογές, εξυπηρέτηση ύστερα από ενημέρωσή τους.

Ristorante-pizzeria στο πιστοποιημένο Cook Window.

Για παραδοσιακό ριζότο στην Τaverna Guyot.

Υπέροχα Arepas χωρίς γλουτένη δεν απολαμβάνουμε μόνο στο Los Loros, αλλά και στο Μιλάνο! Ristorante Venezuelano λοιπόν και Αrepa’z, η επιλογή μας.

Οπωσδήποτε επίσκεψη και στο γνωστό και από την Ρώμη Mama Eat (Molto più che Gluten Free!) – μόλις αυτό ανοίξει βέβαια, πολύ σύντομα σύμφωνα με τη σελίδα τους, για pizza και πολλά άλλα ιταλικά πιάτα gluten free.

Καταστήματα, σούπερ μάρκετ, βιολογικά κλπ σίγουρα θα βρεθούν στην βόλτα σας αλλά αξίζει η αναφορά και στο Bontà Senza Limiti. Μαγαζί αποκλειστικά για αγορά προϊόντων χωρίς γλουτένη, για κοιλιοκακικούς (Alimenti per celiaci) σχετικά κοντά στο κέντρο.

Για gelato επιλογή σίγουρη είναι η γνωστή αλυσίδα Grom, με πολλά σημεία πώλησης και στο Μιλάνο (δείτε τα διάφορα μέρη στη σελίδα τους, αλλά και στο χάρτη που έχω φτιάξει), 100% φυσικά χωρίς πρόσθετα χημικά, κατάλληλα σύμφωνα και με την σελίδα τους και για κοιλιοκακικούς. Ενημερώνουμε, επιλέγουμε από τις επιτρεπόμενες γεύσεις και όλα είναι τέλεια!

Επιλογές σε παγωτά senza glutine σίγουρα μπορούν να βρεθούν και σε άλλες τζελατερίες, προσωπικά έχω εξυπηρετηθεί σε αρκετά μαγαζιά και πόλεις της Ιταλίας!

Πιστοποιημένα εστιατόρια και μαγαζιά που εξυπηρετούν χωρίς γλουτένη μπορείτε να ανακαλύψετε αρκετά στη βόλτα σας. Ανοιχτά τα μάτια σας για senza glutine λοιπόν ή για την σήμανση certificati AIC (Associazione Italiana Celiachia) από τον αντίστοιχο σύλλογο Κοιλιοκάκης στη Ιταλία.

Οι αντιθέσεις της πόλης μέσα από δύο φωτογραφίες μου.

Αν οι πτήσεις σας είναι για Bergamo και τελικά αποφασίσετε να διαθέσετε μια μέρα για να βολτάρετε στην Citta Alta της, μπορείτε να επιλέξετε για φαγητό:

– το ονομαστό Ristorante Pizzeria Byron με εξειδίκευση σύμφωνα με τη σελίδα τους σε περιπτώσεις δυσανεξιών και σούπερ gluten free ζύμη πίτσας,

– για κάτι πιο καλό σε ποιότητα/ατμόσφαιρα (κρεατικά κ.α) στην Citta Alta, γνώστες του θέματος La Tana Ristorante,

– ενώ για ψωμιά, προϊόντα φούρνου, γλυκά κ.α. στο αποκλειστικά senza glutine Ιl fresco senza glutine (δυστυχώς σχετικά πιο μακριά από το κέντρο),

– για γρήγορη οικονομική λύση μια απλή σχετικά τρατορία κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό το Charlot Βergamο (στη Via Andrea Fantoni, 4) και

– κλασικά gelato στην γνωστή αλυσίδα Grom (με ένα υποκατάστημα στην Viale Papa Giovanni XXIII, 60)

Για όσους μαζί με το Μιλάνο συνδυάσουν και ένα ταξιδάκι στο Como υποψήφια gluten free spots με μια πολύ γρήγορη αναζήτηση (σίγουρα θα βρείτε και αρκετά άλλα)

– το Ristorante in centro με πολλές gluten free επιλογές όπως pizza, lasagne κ.α.

– το ristorante Osteria L’ Angolo del Silenzio με ειδικό menu per celiaci

– η L’Antica Trattoria με αρκετές επιλογές, γνώστες του θέματος και

– στο Bellagio με επιλογές σε pasta και πίτσα senza glutine το La fontana Βellagio.

Για το αν θα περάσει καλά κάποιος καλά στο Μιλάνο δεν νομίζω να τίθεται θέμα συζήτησης, το που θα πρωτοπρολάβει να φάει και να απολαύσει χωρίς γλουτένη λιχουδιές σίγουρα αποτελεί ένα μεγάλο ζήτημα…

Αναλυτικά για τις εμπειρίες μου από το ταξίδι μου στα τέλη  Ιούνιου 2018 επισκεφτείτε το αντίστοιχο άρθρο milano-part-2!

_

Μια μέρα χωρίς γλουτένη στο Facebook
Μια μέρα χωρίς γλουτένη στο Instagram